Aanleiding en projecten arbeidsmarktagenda ouderenzorg

In 2014 bereikten de eerste signalen van problemen in de ouderenzorg het publiek. De vader van Staatssecretaris Van Rijn schetste in een interview met het Algemeen Dagblad een schrijnend beeld van de situatie in verpleeghuizen. Later zat hij aan tafel bij Pauw in een talkshow en werd het probleem breed opgepikt door media. In 2016 brachten Karin Gaemers en Hugo Borst samen het manifest ‘scherp op ouderenzorg’ uit. Zij zaten aan tafel bij DWDD, en deden een landelijke oproep in het Algemeen Dagblad.

Met ondersteuning van het CAOP startten sociale partners in zorg en welzijn eind 2016 het initiatief om tot een brede arbeidsmarktagenda voor ouderenzorg te komen. In 2017 werd het bestuurlijk akkoord gesloten. Aan het werk voor ouderen was een feit. De coronacrisis richtte de aandacht van alle partijen op de zorg. Daaruit vloeide de huidige situatie, waarin de arbeidsmarktagenda een platform is voor initiatiefnemers om met elkaar in gesprek te blijven.

Knelpunten in de ouderenzorg

De partijen analyseerden uitgebreid de problemen en knelpunten in de zorg voor ouderen. Een analyse werd opgesteld van de belangrijkste knelpunten. Het was duidelijk dat hier sprake was van een complexe samenhang van problemen en oorzaken die niet direct en eenduidig op te lossen waren, maar stuk voor stuk en stap voor stap. Relatief simpele knelpunten werden direct opgepakt, maar de meeste knelpunten vroegen (en vragen nog steeds) om meer tijd.

In de agenda staan veel ambities, maar ook concrete maatregelen om problemen op te lossen. Het gaat niet alleen om oplossingen met betrekking tot de knelpunten van de arbeidsmarkt, maar ook om maatregelen die de zorgkwaliteit verbeteren en zorgafhankelijkheid verminderen. In de agenda staat een bestuurlijk akkoord en een uitwerking van de 11 actielijnen om tot oplossingen te komen.

De Arbeidsmarktagenda 2023 voor ouderen. In de infographic zie je de vergrijzing in beeld gebracht: van 750.000 ouderen in 2017 naar 1.250.000 ouderen in 2025. De aanpak omvat het behouden van zorgprofessionals, vergroten van de instroom, het verbeteren van de kwaliteit en het verminderen van de zorgafhankelijkheid.

Activiteiten en projecten

Sinds 2018 neemt het ministerie van VWS steeds meer elementen en projecten van de arbeidsmarktagenda op in de activiteiten van het actieprogramma ‘Werken in de zorg’. Dit zijn de projecten die reeds door de arbeidsmarktagenda werden georganiseerd.

Hackathon ‘Hack de Procedure Dag’: In 2018 hebben verschillende zorgprofessionals in één weekend tijd gewerkt aan ideeën om de werkdruk concreet te verlagen. Het winnende idee is daarna met financiering vanuit de Arbeidsmarktagenda en met hulp van het Actieleernetwerk
Mobiliteitscooperaties In De Zorg: Organisaties in Zorg en Welzijn werken steeds beter samen om oplossingen te bieden voor de arbeidsmarkt. Om inzicht te krijgen in de samenwerkingsvormen die er zijn, heeft Berenschot een inventariserend onderzoek uitgevoerd naar mobiliteitscoöperaties in de zorg. De volgende onderzoeksvragen zijn beantwoord:
- Welke samenwerkingsvormen gericht op het in- en uitlenen van personeel komen op dit moment binnen de zorgsector voor?
- Wat zijn de belangrijkste randvoorwaarden om die samenwerkingsmodellen succesvol te maken?
- Welke goede voorbeelden zijn er?

De klantreis van de zorgprofessional: een serie interviews met zorgprofessionals die in de zorg zijn ingestroomd of die juist zzp-er zijn geworden. De opbrengsten zijn samengevat in een rapportage met een doe-agenda erbij.
Een matrix van maatregelen die samen tot concrete verbetering van ouderenzorg kunnen leiden.
Projecten met lokale opleiders en zorginstellingen om opleidingen op maat in de VVT te organiseren.
‘Van uitstroom naar instroom’: een project dat zorgmedewerkers die uitstromen werft om als docent in het MBO te starten.
Een project om de begeleiding voor werkgevers rondom ‘werken en leren’ beter te organiseren.
Een project om de knelpunten rondom de BTW bij in- en uitleen van zorgpersoneel op te lossen. Dit heeft geleid tot een serie van voorstellen richting het ministerie van Financiën om de BTW-wetgeving aan te passen of te verduidelijken.
Stages in de wijkverpleging: een project om de knelpunten in de wijkverpleging te analyseren en oplossingen te bieden samen met professionals.

Opbrengsten van de arbeidsmarktagenda

Het belangrijkste resultaat van de projecten en activiteiten die tot stand kwamen dankzij de arbeidsmarktagenda, is dat de overheid, werkgevers, vakbonden, regio’s en onderwijs weer met elkaar in gesprek zijn gekomen. Ook kwam er geld beschikbaar vanuit alle partijen om samen aan de slag te kunnen. Dat heeft geleid tot:

Een doorbraak in de grote impasse tussen vakbewegingen en werkgevers rondom loon en waardering van medewerkers. Met als resultaat een nieuwe CAO in 2018.
Een (blijvende) dialoog tussen regionale werkgeversorganisaties, landelijke partijen, de overheid en het onderwijs.
De ‘numerus fixus’ van de hbo-verpleegkunde opleidingen werd op verzoek van alle partijen opgeheven.
Het ministerie van VWS heeft de arbeidsmarktagenda als inspiratie gebruikt om in 2018 het Actieprogramma ‘Werken in de zorg’ te ontwikkelen, het nieuwe programma van de toenmalig minister van VWS Hugo de Jonge.
De start van een landelijke campagne ‘Ik Zorg’.
Vernieuwing van het Kennisprogramma over de Arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn.
De Nationale Zorgklas werd tijdens de coronaperiode versneld ontwikkeld.
Een serie van projecten die in 2018 en 2019 zijn uitgevoerd. De resultaten van deze projecten zijn met de partijen van de Arbeidsmarktagenda besproken in bestuurlijke overleggen.