Kitty Spaan en Martine Maes zijn als programmaleiders verantwoordelijk voor het programma ‘De VVT werkt vandaag aan morgen’. Dit programma komt voort uit de toegekende subsidie MDIEU, waar ook nog het tijdspaarfonds en de RVU regeling bij horen. Hoe gaan ze dat aanpakken? Wat is er nodig om een beweging op gang te brengen?
Met een achtergrond als veranderkundigen, weten Kitty en Martine dat er veel nodig is om de gewenste beweging in een grote sector als de VVT in gang te zetten. Het uitdaging is om veranderingen door te voeren. Organisaties bewegen over het algemeen niet zo snel als de maatschappij zelf. ‘Het verandervermogen van zorgorganisaties is vaak niet zo groot, want het primaire proces is zorg verlenen en dat is in deze tijd al een uitdaging op zichzelf.’ Aldus Kitty. ‘Vaak is er weinig staf en weinig tijd. Daardoor is er weinig ruimte om tijd te besteden aan ontwikkeling richting de toekomst. Toch is iedereen het eens over de urgentie van verandering, want de getallen over personeelstekorten en toenemende zorgvraag zijn schrikbarend.’
De programmaleiders geloven niet in een strak vooropgezet plan om de volgens hen noodzakelijke veranderingen te implementeren en uit te rollen. ‘Wat wij willen doen, is luisteren. Ideeën zijn er al genoeg. Vele onderzoeken werden gedaan naar wat de zorg nodig heeft om vooruit te komen en in te spelen op maatschappelijke veranderingen. Honderden rapporten zijn geschreven over het verbeteren van Duurzame Inzetbaarheid. Die zijn ook bekend bij zorgorganisaties. De vraag is: hoe gaan we het doen. En wat heeft de zorg nodig om die veranderingen ook echt waar te maken in de praktijk?’
Het gesprek Over Morgen
Momenteel zijn Kitty en Martine volop bezig met het invullen en vormgeven van het programma. Eerst en vooral willen ze het gesprek Over Morgen op gang brengen. ‘Het is van belang dat de discussie door alle lagen heen gevoerd wordt, van medewerkers tot het bestuur. Zo hebben we het over de vergrijzing, en welke gevolgen dat heeft voor de zorgvraag. Ook zorgmedewerkers worden ouder, het werk wordt zwaarder. Er is instroom, maar ook uitstroom vanuit de ouder wordende groep zorgpersoneel. Omdat ook de zorgvraag blijft groeien, zal er nooit voldoende personeel zijn om die te beantwoorden. Hoe kunnen we daarop inspelen? Die grote toekomstvragen komen aan bod.’ Aldus Kitty.
Martine vult aan. ‘Zo gaan wij het gesprek aan over hoe het werk van zorgmedewerkers in de (nabije) toekomst verandert. Hoe houden we de zorg organiseerbaar en wendbaar? Er moet een grote omwenteling plaatsvinden. Daarin moeten we nog veel meer luisteren naar de medewerkers. Hoe denken zij dat de toekomst eruit ziet? Wat hebben ze nodig om duurzaam inzetbaar te blijven? Wat hebben ze nodig om mee te veranderen met de maatschappij? Wat hebben ze nodig om de werk privé-balans in evenwicht te houden? We bieden verschillende activiteiten, ofwel interventies, aan die daaraan bijdragen. De interventies kunnen voor elke organisatie anders zijn, het is maatwerk zodat ze inspelen op wat elke specifieke organisatie nodig heeft om morgen te functioneren.
De meeste zorgmedewerkers denken vooral aan de cliënt, het is tijd om de medewerker op één te zetten – Martine Maes, programmaleider ‘De VVT werkt vandaag aan morgen’.
Cliënt op één
Natuurlijk hebben zorgorganisaties al nagedacht over die vragen. De problemen zijn niet nieuw en er zijn al veel initiatieven genomen op het gebied van Duurzame Inzetbaarheid. ‘Wij willen dat de medewerkers er zelf iets van merken. Wat hebben ze nodig om te blijven doen wat ze doen? Wat vragen de huidige veranderingen van hen? Duurzame Inzetbaarheid betekent voor ons dat de regie in handen van de medewerkers komt te liggen. Het blijkt moeilijk voor medewerkers om te zeggen wat ze zélf nodig hebben, want de meeste zorgmedewerkers denken vooral aan de cliënt. Die cliënt staat altijd op één. Dat is er zo hard ingestampt de laatste jaren, dat er een nieuwe beweging gemaakt moet worden naar de medewerker, ’ aldus Kitty.
Het programma is dus gericht op de medewerker, maar ook op de organisatie. ‘Want daar moet de verandering uiteindelijk plaatsvinden,’ legt Martine uit. ‘We weten dat organisaties al lang bezig zijn met nadenken over morgen en dat ze vaak overspoeld worden door initiatieven en projecten. We proberen vooral aan te sluiten bij wat hen helpt. Daarom bieden we een menukaart aan met interventies op het gebied van duurzame inzetbaarheid waar, zij uit kunnen kiezen. En gaan we een theatershow aanbieden waarin de discussie tussen medewerkers en de organisatie centraal staat. Andere activiteiten zijn action learning als methodiek, leiderschapstrainingen, intervisie, leerprogramma’s, etc.’ We vertrouwen erop dat organisaties weten wat ze doen en wat ze nodig hebben,’ vertelt Martine.
De waan van de dag
Verder beseffen de programmaleiders dat het voor veel organisaties zwemmen of verzuipen is, dat ze niet veel ruimte hebben voor tijdslurpende initiatieven. Om die reden proberen we de activiteiten zo makkelijk mogelijk aan te bieden aan organisaties, zonder ingewikkelde aanvraagprocedures. Ook zoeken we naar slimme manieren om de dialoog zoveel mogelijk te verweven in het dagelijkse werk.’
Toch beseffen de programmaleiders dat het probleem groter is dan de zorg alleen. ‘Je ziet het in allerlei sectoren, ’ aldus Kitty. ‘Andere maatschappelijke sectoren staan ook onder druk, overal is een tekort aan arbeidskrachten. Dat de vraag naar zorg nu zo groot is, komt niet alleen door de vergrijzing, maar ook door toenemende eenzaamheid, door corona en door de verantwoordelijkheid die bij individuen wordt gelegd. Bij sommige problemen is het maar de vraag of deze bij de zorg moet liggen, of dat hier de oplossingen vanuit welzijn moeten komen. Eigenlijk zou je over al die schotten tussen sectoren heen moeten kijken en het probleem op maatschappelijk niveau benaderen. Maar dat is groter dan het programma: wij richten ons nu op de zorg. Als we daar iets kunnen betekenen, is dat al heel wat.’
Meer weten?
Het programma ‘De VVT werkt vandaag aan morgen’ is een initiatief van het A+O VVT, een samenwerkingsverband van werkgevers- en werknemersorganisaties in de verpleging, verzorging en thuiszorg. Het programma wordt medegefinancierd door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vanuit de subsidieregeling MDIEU (Maatwerk Duurzame Inzetbaarheid en Eerder Uittreden). Onderdelen van dit programma zijn ook het Tijdspaarfonds en de Regeling Vervroegd Uittreden. Bekijk hier de infographic.